“The purpose of studying history is not to deride human action, nor to weep over it or to hate it, but to understand it. And hopefully then to learn from it as we contemplate our future.” Nelson Mandela
Drie waaiportretten van mijn VOORmoeders waren te zien bij grensloos kunstverkennen t/m augustus 2022
Deze installatie VOORmoeders, fluisteringen in de schemering, wordt op uitnodiging van de kunstcommissie Grensloos Kunst Verkennen opnieuw opgebouwd in De Vos van Steenwijkstraat boven het schelpenpad. Dit door Meg Mercx & Rob Verwer. VOORmoeders in the picture zijn te zien van 12 t/m augustus 2022. Het bestaat uit drie monumentale, textiele weefsels van portretten uit begin 1900. Onderwerp: mijn VOORmoeders. Bewegende ‘pixelportretten’ opgebouwd uit honderden vierkantjes gekleurde stof die gedeeltelijk los in een frame hangen. Ze wiegen, waaien, ritselen en ademen mee op het ritme van de wind. De VOORmoeders verschijnen en verdwijnen. Wanneer je dichter bij het beeld komt, wordt het portret steeds onduidelijker en waziger. Hoe verder je ervan weg bent, hoe scherper het portret wordt (fig. 1). Wanneer de wind erdoorheen waait, gaan de vierkantjes als schubben open en dicht waardoor het portret lijkt te ademen, bewegen en leven. Het verbeeldt de poëzie van de werkelijkheid die bij afstand verandert. De installatie vraagt aandacht voor een vergeten groep in onze vaderlandse geschiedenis: mijn voormoeders, jouw voormoeders, ONZE VOORMOEDERS. De vraag in deze installatie die centraal staat is: WIE ZIJN JOUW VOORMOEDERS?
Deze VOORmoeders, mijn VOORmoeders in dit geval, vertellen het verhaal van ‘de vrouw’ in de samenleving van Twente begin 1900. Ze vertegenwoordigen ieder een andere klasse van de maatschappij. Mijn voormoeder 1 Marie Amélie Raick (1884-1965 ) was immigrante, en Franstalig. Geboren in Charleroi (B) als dochter van een bankier. Voor haar huwelijk was ze gouvernante in Krefeld (D). Haar echtgenoot was boekhouder en directeur van de gasfabriek in Oldenzaal. Mijn voormoeder 2 Johanna Smit (1874-1945) was een boerendochter. Ze werd geboren in Ambt Delden (buurtschap Wien). Zij had een winkel op de Oldenzaalschestraat, schuin tegenover de St. Jozefkerk, met religieuze artikelen. Van kruisbeelden en kerststallen tot priestergewaden. Haar man was textielarbeider. Later werd hij koster van de St. Jozefkerk in Enschede. Mijn voormoeder 3 Gesina Maria Niemeijer (1902-1989) was dienstmeisje in Enschede voordat ze trouwde. Dochter van een sigarenmaker en een dienstmeisje uit Ootmarsum. Haar man was kantoorbediende in Enschede en werkte zich op tot zelfstandig belastingconsulent. Ze woonden in Lonneker.
Cultureel erfgoed /maatschappelijke relevantie
Onze VOORmoeders waren handelingsonbekwaam, werden ontslagen toen ze trouwden. Ongehuwd samenwonen was not done. Geboortebeperking des duivels. Een carrière buitenhuis bijna onmogelijk. Gelijke kansen in ambitie, werk & inkomen, een droom. Eeuwenlang was het leven van de vrouw minderwaardig en stond het in dienst van de man. Daarom zijn in onze ‘vaderlandse‘ geschiedenis vrouwen in het algemeen, en moeders in het bijzonder, vaak overschaduwd en verdwenen. Bijna niemand kent hun namen of geschiedenis. Het is het mannelijke deel van de bevolking dat centraal staat in onze vaderlandse historie, registratie en documentatie. Daardoor weten we vaak bijna niets over onze VOORmoeders. Hoewel onmisbaar in de samenleving waren ze door hun beperkte rechten, en daardoor geringe deelname in openbare functies, vaak onzichtbaar. In veel culturen wereldwijd is dit helaas nog steeds het geval. Deze installatie roept op om VOORmoeders zichtbaar te maken.
Participatie van het publiek
Deze installatie met drie zeer verschillende vrouwenportretten wil verhalen en vragen oproepen bij het publiek. Door mijn VOORmoeders in de schijnwerpers te zetten, hoop ik dat de toeschouwer verbanden gaat leggen met zijn of haar VOORmoeders. Om dit extra te bevorderen heb ik een facebookpagina geopend. Hier kunnen de verhalen en foto’s van het publiek verzameld worden. Maar ook post ik op die facebookpagina (bizarre) feitjes over vrouwengeschiedenis. Hierdoor en met deze installatie hoop ik vele VOORmoeders de plek in heden en verleden te geven die hun toekomt!
Voor meer over de geschilderde portretten, schetsen en verhalen van mijn voormoeders, klik op: VOORMOEDERproject.