Vanaf 29 mei t/m november 2021 is deze installatie van drie monumentale ‘waaiportretten’ van Meg Mercx te zien in Landgoed Smalenbroek, Enschede (O). Het werk is een onderdeel van de kilometerlange kunstroute CATWALK – FORCES OF NATURE, Textielfestival Twente.
Er zijn in het totaal 14 diverse en intrigerende installaties te zien op 6 landgoederen en in 8 musea van 29 mei t/m november in Twente. Meewerkende kunstenaars en designers: Angelique Fokker, Anna Blom, Anna van Gerve, Anne Exterkate, Annemarie Huirne, Arno Coenen, Babs van den Thillart, Eve Dumas, Ine van Son, Karin van der Molen, Marijke Schurink, Meg Mercx, Robert Roelink, Wietske Lycklama à Nijeholt.
Mijn installatie in Landgoed Smalenbroek, Enschede (O) bestaat uit drie monumentale, textiele weefsels van portretten uit begin 1900. De periode net voor de bruisende textielindustrie in Twente op zijn einde loopt. Onderwerp: mijn voormoeders uit Enschede en omgeving. Bewegende ‘pixelportretten’ opgebouwd uit honderden vierkantjes gekleurde stof die gedeeltelijk los in een frame hangen. Ze wiegen, waaien, ritselen en ademen mee op het ritme van de wind. De voormoeders verschijnen en verdwijnen. Wanneer je dichter bij het beeld komt, wordt het portret steeds onduidelijker en waziger. Hoe verder je ervan weg bent, hoe scherper het portret wordt (fig. 1). Wanneer de wind erdoorheen waait, gaan de vierkantjes als schubben open en dicht waardoor het portret lijkt te ademen, bewegen en leven. Het verbeeldt de poëzie van de werkelijkheid die bij afstand verandert. De installatie vraagt aandacht voor een vergeten groep in onze vaderlandse geschiedenis: mijn voormoeders, jouw voormoeders, ONZE VOORMOEDERS. De vraag in deze installatie die centraal staat is: WIE ZIJN JOUW VOORMOEDERS?
Maakproces van het waaiportret van Johanna Smit 1874-1945
Link naar textiel en de textielgeschiedenis
Het zijn de vrouwen in heden en verleden die grootverbruiker zijn van textiel. Om zichzelf, het gezin, het huis en de omgeving aan te kleden en te decoreren. Ze naaien, knippen, ontwerpen, weven, breien, haken, knopen, spinnen, stoppen, borduren, kopen en verkopen textiel. Voor onze voormoeders was kennis en handigheid hierin een noodzaak. Het hergebruiken van stof, het vernaaien en herstellen van kleren gaf meer lucht en ruimte in het huishoudbudget. Het gekozen materiaal van de voormoederportretten verwijst hiernaar. Per portret zijn er +/- 1850 vierkantjes (gerecycled) beschilderd (?) textiel gebruikt. Gedeeltelijk vastgezet in een handgeknoopt net. Deze techniek is een knipoog naar het weven van stof dat weer verwijst naar de textielindustrie. Deze 120 m² stof in 16 verschillende kleuren, die ik voor dit project nodig heb, zijn gesponsord door HARRY’S STOFFEN in Enschede. Al tweeënvijftig jaar een begrip in Twente. Het is daar waar ontroerend genoeg ook een van mijn voormoeders haar stoffen kocht, en met haar vele anderen.
Mijn Link met Twente
Deze voormoeders, mijn voormoeders in dit geval, vertellen het verhaal van ‘de vrouw’ in de samenleving van Twente begin 1900. Ze vertegenwoordigen ieder een andere klasse van de maatschappij. Mijn voormoeder 1 Marie Amélie Raick (1884-1965 ) was immigrante, en Franstalig. Geboren in Charleroi (B) als dochter van een bankier. Voor haar huwelijk was ze gouvernante in Krefeld (D). Haar echtgenoot was boekhouder en directeur van de gasfabriek in Oldenzaal. Mijn voormoeder 2 Johanna Smit (1874-1945) was een boerendochter. Ze werd geboren in Ambt Delden (buurtschap Wien). Zij had een winkel op de Oldenzaalschestraat, schuin tegenover de St. Jozefkerk, met religieuze artikelen. Van kruisbeelden en kerststallen tot priestergewaden. Haar man was textielarbeider. Later werd hij koster van de St. Jozefkerk in Enschede. Mijn voormoeder 3 Gesina Maria Niemeijer (1902-1989) was dienstmeisje in Enschede voordat ze trouwde. Dochter van een sigarenmaker en een dienstmeisje uit Ootmarsum. Haar man was kantoorbediende in Enschede en werkte zich op tot zelfstandig belastingconsulent. Ze woonden in Lonneker.