VOORONDERZOEK: Tekeningen: stift op film o,90m x 1m20. Kitty Courbois, actrice (1937-2017) en Betsy Perk (1833-1906), schrijfster en pionier. Een onderzoek voor het kunstproject ‘Moederlandse Geschiedenis’ van Nijmegen.
Projectomschrijving en onderzoek: werktitel:
VOORONDERZOEK: Moederlandse Geschiedenis
50 portretten, 50 verhalen van 50 vrouwen uit de geschiedenis van Nijmegen.
Dit project zal waarschijnlijk uitgevoerd in het kader van de BIG DRAW, Nijmegen 2023/2024
Studies van Nina Simone (2m x 2m) en Andreas Burnier (0,90m x 1m50): potlood, krijt, en stift. Mei 2023: een materiaalonderzoek voor het kunstproject ‘Moederlandse Geschiedenis’ van Nijmegen.
Challenge als kunstenaar:
Onze VOORMOEDERS waren handelingsonbekwaam, werden ontslagen toen ze trouwden. Ongehuwd samenwonen was not done. Geboortebeperking des duivels. Een carrière buiten huis bijna onmogelijk. Gelijke kansen in ambitie, werk & inkomen een droom. Eeuwenlang was het leven van de vrouw minderwaardig en stond het in dienst van de man. Daarom zijn in onze ‘vaderlandse’ geschiedenis vrouwen in het algemeen, en moeders in het bijzonder, overschaduwd en verdwenen. Bijna niemand kent hun namen of geschiedenis. Het is het mannelijke deel van de bevolking dat centraal staat in onze vaderlandse historie, registratie en documentatie. Het is deze mannenwereld die nog steeds centraal staat in onze opvoeding.
Ook ik wist bijna niets over de geschiedenis van mijn voormoeders. Wel beschikte ik door bestaande stambomen, over verhalen van mijn voorvaders. Helaas lopen deze stambomen via de mannelijke lijn. Bizar toch? Want niemand is zeker van het DNA van zijn/haar vader, wel van zijn/haar moeder.
Ook tijdens mijn school- en studietijd leerde ik (bijna) alleen dingen van, en over mannen. Niet alleen in de vaderlandse geschiedenislessen maar eigenlijk stond bijna overal het mannelijk denken centraal. Daardoor miste ik -zoals iedereen- de helft aan informatie m.b.t. mijn culturele achtergrond en wortels. Ik miste belangwekkende informatie over de andere helft van mijn DNA. Het VROUWSCHAP.
Door dit besef ben ik mij in de geschiedenis van mijn voormoeders gaan verdiepen. Deze informatie maakte mij als mens compleet. Ook bouwde dit bruggen naar andere vergeten vrouwenfiguren die daardoor uit hun as herrezen en een terechte plaats vonden in de schoot van hun families. Dit bracht nieuwe inzichten, heelde trauma’s, gaf bijzondere verhalen over leven & afkomst. Het is nu duidelijk dat ik (en dat geldt voor iedereen) deel uitmaak van een groter geheel. Van zowel een leger krachtige & bijzondere vrouwen als van een leger krachtige & bijzondere mannen. Ik ben trots dat ik op hun beide schouders mag staan en leunen… Dit geeft een verrassende positieve verdieping in mijn leven & werk. Dat gun ik iedereen. Iedereen zou naast het verhaal van de vaderlandse- de moederlandse geschiedenis moeten kennen. Dit voor de broodnodige balans in je zijn als mens. Zowel het mannelijke als het vrouwelijke in jezelf koesteren. Daarom vind ik het van maatschappelijk belang dat ik de moederlandse geschiedenis een prominente plek geef in mijn kunst- en met name in mijn community art projecten.
Challenge voor Nijmegen
Ook in de dagdagelijkse geschiedschrijving van de stad Nijmegen is de vrouw vergeten. Op de site ‘welkom in Nijmegen’ blokje geschiedenis, kom ik na lang zoeken slechts twee vrouwen tegen die er in al die eeuwen toe doen… Kitty de Wijze, een Joodse jonge vrouw die verdrietig en afschuwelijk genoeg is omgekomen in Auschwitz, en Neelie Smit Kroes die in 2014 de Vrede van Nijmegen Penning krijgt. Op google tik ik ook de zoekterm geschiedenis van Nijmegen in. Op Wikipedia bijvoorbeeld turf ik in het artikel geschiedenis van Nijmegen 104 mannen en slechts 2 vrouwen die met naam en toenaam genoemd worden. Keizerin Theophann in 991, en Wilhelmina van Pruisen in 1787. Natuurlijk wordt ook Mariken van Nimwegen genoemd maar dan heb je het over een fantasiefiguur uit een mirakelspel in 1515. Dit kan anders toch?
Doel: 1971 was het jaar dat de vrouw wettelijk niet langer gehoorzaam hoefde te zijn aan de man in een echtvereniging. Dit is nog maar ca. 50 jaar geleden. Die wet verdween toen uit het wetboek van strafrecht. HOE WAS HET LEVEN VAN de VROUW toen & DAARVOOR (in Nijmegen). Dit wil ik onderzoeken maar vooral delen in mijn nieuwe kunstproject over Moederlandse Geschiedenis van Nijmegen, bestaande uit 50 portretten en 50 verhalen van 50 bijzondere vrouwen uit de geschiedenis van Nijmegen. En wat te vertellen over de (vrouwen)geschiedenis er rondom heen. Het doel is dat deze verhalen meer verhalen losmaken over (vergeten) vrouwenlevens, die deel uitmaken van onze geschiedenis. Door hierover meer te weten krijgen we ook meer (be)grip over, en handvaten voor ons huidige leven. Want naast de Vaderlandse geschiedenis hoort natuurlijk ook een Moederlandse geschiedenis. Dit voor de broodnodige balans.
Werkwijze: Hiervoor ga ik op zoek naar 50 vrouwen, 50 verhalen en foto’s van deze vrouwen van voor 1971. Deze foto’s zouden genomen moeten zijn toen ze een leeftijd had van ca. 20 jaar. De geportretteerden zouden uit, of woonachtig in Nijmegen moeten zijn (geweest) en/of een speciale binding hebben met de inwoners van de stad. Dit kan beroepsmatig zijn en/of als denkster, maakster, initiator, pionierster of strijdster maar ook als betrokken moeder, buurvrouw of vrijwilliger bijvoorbeeld. Ik zoek een mix van vrouwen tussen heden en verleden. Hun verhalen wil koppelen aan feiten uit de geschiedenis om zo ieders leven in ‘n historisch perspectief te plaatsen. Deze vrouwen wil ik o.a. vinden via het Archief van Nijmegen. Ik denk bijvoorbeeld aan bijzondere vrouwen zoals Rose Jacobs, Andreas Burnier, Betsy Perk, Kitty Courbois, Ien Dales, Nina Simone, Annie Romein Verschoor, Roosje Glaser of Augusta Peaux. Ook wil ik zoeken naar opmerkelijke vrouwen via de socials, buurtverenigingen en via privécontacten.
De foto/foto’s vormen de basis van een getekend portret (0,90m x 1m20). Deze is onderdeel van een portrettenreeks, werktitel: DE MARIKES van Nijmegen. De vrouwen worden afgebeeld rond de leeftijd van 20 jaar. Dit heeft verschillende redenen:
Allereerst is er het fictieve verhaal van Mariken van Niemeghen (1515) waarnaar ook de titel verwijst. Zij is zonder twijfel de bekendste (vrouw) persoon uit de lange Nijmeegse geschiedenis waarin verhalen van vrouwen nauwelijks vertegenwoordigd zijn. Het mirakelspel Mariken van Niemeghen vertelt over een jongvolwassen meisje (ca. 20 ?) dat naar Nijmegen komt, en zich in wanhopige omstandigheden laat verleiden door de duivel. Ze kwam met een heel andere intentie naar de stad dan dat haar intenties waren toen ze Nijmegen verliet.
De meest veranderlijke en ingrijpende tijd in een mensenleven is vaak rond het twintigste jaar. De leeftijd van Mariken. De beslissingen die dan genomen moeten worden, zijn meestal cruciaal voor de rest van het leven. Dat is niet alleen nu zo maar dat was in alle generaties zo. Dat is misschien ook wel het belangrijkste wat alle generaties bindt. De beslissingen op die leeftijd. Vandaar dat ik deze leeftijd in de portretten centraal stel. Het publiek herkent hier iets in: zijn/haar jeugd, zijn/haar kinderen, zijn/haar leeftijdgenoten. Door deze keus hoop ik dat het publiek eerder geprikkeld zal worden naar de verhalen achter de geëxposeerde portretten van ‘DE MARIKES’ van Nijmegen.
Presentatie: De vrouwenportretten worden afzonderlijk gepresenteerd in een lichtbak /frame van 1m20 x 0,90m die langzaam oplicht en dooft, zoals een mensenleven fluctueert. De bedoeling is diverse bakken/frames met tekeningen over de stad Nijmegen te verspreiden en de portretten om de zoveel tijd te wisselen.
(Onderzoek) tekening 1m20 x 0,90m van Andreas Burnier/ Ronnie Dessaur (1931-2002): schrijfster/criminologe die als projectvoorbeeld voor deze reeks is uitgeprobeerd.
Verhalen: Het plan is de essentie van de verhalen/biografie van de geportretteerden in een beknopte versie te registeren en te koppelen (via een Q-code) aan een website waarop ze gepubliceerd staan met uitleg en portret. En regelmatig de portretten met verhaal te plaatsen op de socials en in de media.
De tekst behorende bij het portret vertelt over de binding met de stad Nijmegen, en de meest ingrijpende gebeurtenis rond haar twintigste jaar, over haar dromen, angsten, vreugde, ambities, kansen, (on)mogelijkheden, liefde, woede, onbegrip… De verhalen zijn van persoonlijk aard en hieraan kunnen diverse geschiedkundige gebeurtenissen uit de (vrouwen)geschiedenis worden gekoppeld.
Ik doe mijn uiterste best alle vrouwen (of hun naasten) die ik voor dit project zou willen portretteren t.z.t. te benaderen voor medewerking.
Meg Mercx, juni 2023
Dit tekenproject over de vrouwengeschiedenis van Nijmegen wordt waarschijnlijk onderdeel van de BIG DRAW Nijmegen.
Veel namen van vrouwen, foto’s en hun verhalen zal ik kunnen gaan vinden dankzij tips en links van het Regionaal archief van Nijmegen.
Al deze projecten zullen technisch briljant ondersteund worden door kunstenaar-collega Rob Verwer.